Tình trong "Cưỡng Xuân"- tập thơ Đặng Xuân Xuyến (Châu Thạch)

TÌNH TRONG “CƯỠNG XUÂN”- TẬP THƠ CỦA ĐẶNG XUÂN XUYẾN

Có lẽ không ai cầm tập thơ “Cưỡng Xuân” của nhà thơ Đặng Xuân Xuyến mà không có một chút hoang mang với tên của tập thơ... Một người bạn thơ nói với tôi: “Cưỡng Xuân” là khống chế mùa xuân, nghĩa là hoặc làm cho xuân đến sớm, hoặc làm cho xuân quay lại. Với tuổi đời của Đặng Xuân Xuyến hiện nay, cưỡng xuân tức là làm cho xuân đã đi qua quay trở lại. Riêng tôi, tôi cũng lấy cái chủ quan của mình để hiểu được phần nào ý nghĩa của hai từ “Cưỡng Xuân” khi đọc được hai bài thơ trong tập thơ này.

Bài thơ thứ nhất có đầu đề là “Cưỡng” như sau:

“Rỉ rắc mưa
Rét ngọt trở mùa
Em vê tròn ném tôi vào cơn lốc
.
Tay run rẩy
Lẩy từng khuy cúc
Ngai ngái hương
thầm thĩ
em cười
.
Vít cổ xuống
Cong người
Em rướn…
.
Em!”

Qua bài thơ này ta có thể hiểu em là người cưỡng xuân, nghĩa là em đã ép cho mùa xuân tình dục trong thể xác anh nẩy nở.

Bài thơ thứ hai là bài thơ “Xuân” như sau:

“Áo trắng em cười với gió đông
Run rẩy đào phai đón xuân nồng
La đà trong gió đôi vạt nắng
Ngơ ngẩn trai làng, ngơ ngẩn xuân”.

Như vậy cũng cho thấy em đã đưa mùa xuân tình yêu thuộc về phần tinh thần đến sớm trong tim những người trai làng. Vậy qua hai bài thơ trên, có thể hiểu “Cưỡng Xuân” trong thơ Đặng Xuân Xuyến là làm cho mùa xuân - tình yêu trong thể xác, trong tâm hồn dậy lên không theo một quy luật nào. Phải nói rằng tiếp theo cái tựa đề “Cưỡng Xuân” của tập thơ, hầu như các đầu đề của những bài thơ trong tập thơ này Đặng Xuân Xuyến dùng từ hoặc cụm từ như “Mơ”, “Lỡ”, “Chấp chới”, “Ấm Trời”…v..v đều ngắn gọn nhưng trừu tượng, xúc tích, thâm trầm và thâm thúy. Từ đó đọc thơ Đặng Xuân Xuyến, nếu ta cảm nhận được cái bề dày, bề sâu của nó thì ta sẽ thấy thơ ấy như một bức tranh nhỏ nhưng mô tả sống động một khung trời, khung đời hiện thực trong cuộc sống. Người viết bài này xin chỉ đề cập đến một góc cạnh trong phần nổi bật của tập thơ, với chủ đề tình yêu trong “Cưỡng Xuân”.

Đặng Xuân Xuyến yêu:

“Trái tim anh không run vì thương hại
Sẽ ngàn lần không buộc khổ vào nhau”
                (Tình Anh)

Vâng, từ độ ấy đến giờ:

Sông trăng dẫu cạn vẫn chờ đò xưa
Cầu trời đổ một trận mưa
Cho sông trăng nước đò xưa trở về.
             (Sông Trăng)

Đoc những bài thơ của Đặng Xuân Xuyến trong “Cưỡng Xuân” ta hay gặp những cuộc tình chớp nhoáng như chỉ để khỏa lấp sự trống vắng trong đời nhưng thật ra, qua những câu thơ trên ta khám phá được tính cao thượng và chung thủy trong con tim yêu chân thành và sâu đậm của người thơ. Từ cái tình yêu quá đỗi chân thành và sâu đậm đó đã làm cho nhà thơ trở nên bi quan vì không ai đền đáp đủ trong đời:

Quá khứ buồn cứ để lạc trôi
Trăng với sao không đắp nền hạnh phúc
Thuyền với biển không nối cầu nguyện ước
Mây gió buồn cứ để dật dờ trôi.
             (Quá Khứ)

Tình yêu “trăng với sao” là thứ tình yêu đầy thơ mộng nhưng cũng không đắp thành “nền hạnh phúc” được. Rồi tình yêu “thuyền với biển” là thứ tình yêu gắn bó keo sơn cũng gảy đổ cây “cầu nguyện ước”. Thế nhưng tác giả không quên đi bao giờ bởi vì “Quá khứ buồn cứ để lạc trôi/ Mây gió buồn cứ để dật dờ trôi” nghĩa là nó không tan đi, không biến mất, còn hóa ra thiên hình vạn trạng, dật dờ trôi trên bầu trời kia mãi mãi. Bầu trời kia là gì? Phải chăng là tâm hồn bao la của tác giả, là ký ức chứa những đám mây tình.

Từ những kỷ niệm buồn trong đời, nhà thơ mang mặc cảm, không còn thấy mùa xuân với hoa lá của nó. Nhà thơ nghĩ rằng tất cả niềm vui trong tình đều là sự “Cưỡng Xuân” nghĩa là mình hay ai đó phải tự làm cho mùa xuân đến, và chỉ cần đến để thỏa mãn cơn khát tình là đủ:

“Ừ thì rượu. Ừ thì thơ. Ừ mộng đẹp
Ừ thì say cho hỉ hả phong trần
Đêm phập phồng, ngực nõn hứng trăng non
Môi đón lưỡi uống hương tình bất tận.
.
Yêu thương nhé
Một lần thôi. Là đủ
Ta đâu cần gian díu giữa nhân gian…”
               (Say Yêu)

Đọc cái chủ đề tập thơ là “Cưỡng Xuân” và những bài thơ bên trong như “Ẩm Trời”, “Cưỡng”, “Khát”, “Đêm”, “Say Yêu”…v..v nhiều người có thể cho rằng nhà thơ Đặng Xuân Xuyến thiên vể sự khoái lạc của tình dục. Thật thế, trong những bài thơ này tình yêu nóng như lửa, sôi động như phong ba làm da thịt người xem thơ cũng nóng lên hừng hực. Tuy vậy, nói như trên là ép tác giả. “Cưỡng Xuân” trong thơ Đặng Xuân Xuyến chỉ là hành động đáp ứng nhu cầu tình yêu cần phải có do đòi hỏi của con người, còn “Xuân” với hương hoa đầy đủ ý nghĩa của nó luôn luôn có trong thơ và trong tâm hồn tác giả nên không cần phải cưỡng. Xuân ấy là sức sống ứ căng. Có sức sống của xuân thì mới cưỡng được xuân đến với mình. Nếu nhà thơ Đặng Xuân Xuyến không có sẵn xuân trong hồn thì sẽ chẳng bao giờ cưỡng được xuân vì sẽ ít có hoa nào nở trong giá lạnh, mà không có hoa thì chẳng có xuân bao giờ. Bởi vậy đọc toàn bộ tập “Cưỡng Xuân” với 80 bài thơ ta mới thấy xuân tồn tại trong mỗi bài thơ với sức sống tươi thắm của nó, ta mới thấy xuân tồn tại trong nhiều bài thơ với chân tình của nó, với niềm say đắm đam mê, thanh khiết trong con tim chan chứa tình yêu.

Người viết xin rút gọn bài thơ có 12 câu còn 6 câu để khái quát cái điều mà tác giả tự nhủ đặt trong tim:

Đừng khắc lời thề trên đá
Đừng vẽ lời thề trên cát
Đừng ghim lời thề trên lá
Hãy nghe vọng tiếng con tim!
Hãy thở nhịp đập trái tim!
Hãy đặt trong tim lời thề!
         (Đừng Thề)

“Hãy đặt trong tim lời thề” nhưng nếu ta bị lỗi thề thì phải “Cưỡng Xuân” nghĩa là cố mà quên để “đón bình minh trước cửa”:

Ừ ly nữa
Ừ thêm ly nữa
Ừ thì say! Ừ quên quãng sống thừa
Quên bóng tà lẩn khuất phía song thưa
Ta cạn chén đón bình minh trước cửa.
                   (Men Đắng)

Tuy thế nhiều khi cưỡng xuân phải chịu đau thương vì đó là hậu quá của những điều trái với lẽ tự nhiên:

Anh ngại ngùng khi em chợt hỏi anh
“Anh hạnh phúc hay chỉ lời chót lưỡi”
Biết nói sao để không thành giả dối
Rưng rức buồn…
Day dứt giấc mơ trăng.
          (Mơ Trăng)

Với những bài thơ như “Người Xưa”, “Hương Thu”, “Tim Đau” và nhiều bài thơ khác ta thấy ở Đặng Xuân Xuyến một con tim thả lỏng tình yêu như thời còn trai trẻ, sôi động, thật thà, tha thiết, chân thành kể cả những lúc cưỡng xuân:

Đứng trước em anh thành người rất lạ
Thả rông hồn đắm đuối mắt em
Em rất gần
Nhưng cũng thật xa xăm
Em hời hợt để anh thèm vị biển
Em hoang sơ để anh khát đại ngàn
            (Trả Em)

Yêu như thế là yêu với tất cả trái tim còn xuân. Lánh yêu như sau đây là lánh yêu với con tim đau nhưng vẫn là con tim còn xuân trẻ:

Thôi đành như người xa lạ
Hững hờ gom gió mùa đông
Thẩn thơ nhìn cây trút lá
Lánh nghe điệu lý tơ hồng
          ( Lánh Yêu)

Tóm lại, đọc “Cưỡng Xuân” (Xem: /cuong-xuan-tho-tinh-ang-xuan-xuyen-tinh.html) của Đặng Xuân Xuyến, ta có hai sự rung động cùng một lúc. Đó là sự rung động của con tim yêu chân tình, say đắm và độ lượng. Cùng lúc đó cũng bốc lên trong bầu máu nóng của ta một thứ hương tình cúa thể xác. Hai thứ hương đó quyện vào nhau cho ta sự khoái lạc lạ lùng trong nỗi đau khổ quặn thắt. Khoái lạc vì thơ Đặng Xuân Xuyến như ngùn ngụt ngọn lửa của ái ân thể xác và của âu yếm tinh thần. Đau khổ vì thơ Đặng Xuân Xuyến làm lạnh con tim, nỗi sầu được diễn tả như bông lơn nhưng làm cho người nghe quặn lòng se thắt. Thơ đó không phải là thứ thơ hư cấu. Thơ đó là thứ thơ nở ra như những bông hoa trường trãi được nẩy mầm từ hạt của nó, hạt ấy đã bị vui dập trong bao nhiêu biến động của đời./.

Đà Nẵng, ngày 13.07.2017
CHÂU THẠCH